Daar doen we het voor!

Al enige jaren beschrijf ik in deze rubriek de werkzaamheden van onze knotploeg. Ik heb het altijd over de saamhorigheid binnen de groep, het plezier, de gezellige uitjes en het gezonde werk. Verder zeg ik wat er voor werk gedaan is. Maar ik heb het niet veel over het echte resultaat, de reden van al dat harde werken. Daar wil ik dit keer eens mee beginnen.

Resultaten? Even wachten ....

Om te zien waar het landschapsbeheer toe dient, neem ik u mee op een zomerse wandeling, juni 2007, over een stukje Kruiskade. We lopen over de zelfgemaakte oerbrug naar het gebiedje, dat tot vorig jaar nog werd gebruikt door de paardjes en de kampeerders van De Frankrijker. Daarover schreef ik in het vorige verslag:

“Daar stonden behoorlijke bomen, sommige al vervaarlijk overhellend over het water. Toen we eenmaal aan het zagen waren, bleek bovendien dat een groot deel van de oude, hoge wilgen van binnen volledig verrot was, zodat deze bomen tijdens een zware storm waarschijnlijk het loodje zouden hebben gelegd. Dit stuk van de kade, waarop ook jarenlang pony’s hadden gelopen, was er erg slecht aan toe. Geen jonge aanwas, alles dichtgetrapt en donker. Daardoor was er helemaal geen ondergroei, alleen maar aftakelende bomen op een vervilte grasmat. Het zal mij benieuwen hoe dit stukje kade zich na de vernieuwingsbeurt zal gaan ontwikkelen!”

Het is een genot om te zien hoe de natuur zich hier weer herstelt. Er is een explosie van jong groen, met veel mooie bloeiende planten, waarvan het zaad jaren lang verstopt heeft gezeten in de bodem en die nu hun kans pakken. Het water in het insteekhaventje is weer helder. Het verwijderen van de ergste rotzooi uit het haventje heeft zijn nut bewezen; plotseling zie ik een kleine snoek wegschieten. De nieuwe aanplant, voornamelijk wilgen, is mooi aangeslagen. Uit de stobben van alle bomen, die bijna dood waren, lopen weer mooie slieten uit. Mijn vermoeden dat de oude, dikke bomen zonder ons werk al snel zouden zijn omgewaaid, wordt bevestigd door een omgevallen boom in de sloot bij De Frankrijker, op het stukje waar we niet konden werken. Tegenover dit plekje hoor ik vanuit het essenhakhout, dat we de afgelopen seizoenen gecreëerd hebben, een Spotvogel zingen. De door ons veroorzaakte afwisseling op de kade tussen jong struweel en hoogopgaand hout zorgt voor een grote variatie aan vogels. Meer in het algemeen wordt door het maken van overgangen en het aanbrengen van variatie de biodiversiteit zeer bevorderd. Dat klinkt duur; je kunt ook gewoon zeggen dat de knotploeg nuttig werk doet voor de natuur.

Dit komt niet alleen tot uitdrukking in grote klussen. Enkele knotters hebben begin dit seizoen een slik-randje gemaakt voor de vogelhut, door wat plaggen weg te scheppen en de boel wat uit te vlakken. Slechts een paar meter, maar een Grote Gele Kwikstaart was er meteen niet weg te slaan!

Onlangs las ik ergens dat de mosflora in het essenhakhout weer langzaam vooruit gaat. Met name werd gedoeld op het in Nederland zeer zeldzame Touwtjesmosgezelschap dat bijna alleen maar groeit op oude essenstoven in goed beheerde hakhoutpercelen. Het is jammer dat ik geen botanist ben. Ik weet bijna zeker dat die zeldzame leefgemeenschap ook in ons gebiedje zit. Moet dat niet eens geïnventariseerd worden?

Nu over naar het werken!

De knotploeg bestaat inmiddels uit 33 vrijwilligers!! Er is sprake van een langzame, maar gestage groei van het aantal deelnemers. Er was afgelopen seizoen op 62 dagen een activiteit van de knotploeg, waarvan 17 op de zaterdagse knotdagen. De gemiddelde opkomst op die zaterdagen was 21 deelnemers (een nieuw record!). Op de overige 45 doordeweekse knotdagen varieerde de opkomst van 2 tot 7 personen.

Wat voor klussen hebben we dit seizoen aangepakt?

• Allereerst in de zomer het nodige maaiwerk voor de vogelhut en langs de oevers. Het riet werd als dam naar het eilandje voor de vogelhut gebruikt, en vervolgens werd ook het eilandje gemaaid.

  

• Het kloven van het hout van vorig seizoen en het verkopen en afleveren van dat hout.
• Na de officiële seizoenstart zijn we doorgegaan met het knotwerk in de buurt van De Frankrijker. Het laatste stukje van het tweede eiland was vorig seizoen niet afgekomen, en is nu afgemaakt. En van het daaraan aansluitende stuk kade, helemaal doorlopend tot de boerderij van Van Schie, zijn de grootste bomen, voornamelijk wilgen en een aantal essen, geknot. Het zaagwerk met de motorzaag werd daarbij vakkundig door Sjon verricht.
• Eind december was deze klus al geklaard, daarom werd daarna nog een ander stuk kade, meteen ten westen van het transformatorhuisje, aangepakt. De zuidkant van dit gedeelte werd volledig ‘platgelegd’. Eén keer zelfs geheel zonder coördinatoren er bij: op 26 januari jl. waren zowelalsverhinderd. De groep is inmiddels zo goed op elkaar ingespeeld, dat dit geen probleem opleverde. De twee resterende commissieleden enwaren aangewezen als vervangers, maar zij hadden een rustige werkochtend.
• Bij het transformatorhuisje werd door ons ook nog een zware slagboom aangebracht, om het toenemende gebruik van de kade door mountainbikers en ruiters tegen te gaan. Deze houten paal in twee staanders wordt geflankeerd door twee houtrillen, om te voorkomen dat bikers en ruiters langs de slagboom alsnog op de kade kunnen komen. De ene houtril lag er al, maar is aangevuld met nieuwe takken, de andere is helemaal nieuw en omzoomd door een mooi wilgenvlechtwerk (vakwerk van Ed).
• Op 16 februari is aan de andere zijde van dit stuk kade, bij Miech Compier, nog zo’n slagboom aangebracht. En weer wat later zijn er nog drie gemaakt. En nu maar hopen dat het helpt.
• Op 8 december, een extra knotdag, zijn bovendien de volgende klussen gedaan: de tijdens de Natuurwerkdag gemaakte takkenbossen werden ingezet als oeverbescherming aan de oostzijde van het water voor de vogelhut, en om het eilandje voor de vogelhut dat nogal is afgeslagen, weer wat te vergroten. De takkenbossen werden in een klein bootje met twee touwen er aan overgevaren naar het eilandje. Een paar palen, in de bodem geslagen voor de afkalvende kust van het eilandje, moeten de takkenbossen op hun plaats houden.

  

• Het werk aan het eilandje kwam niet in één keer af. De volgende zaterdag waren 6 man bezig om takkenbossen over de rietdam naar het eiland te dragen en daar op hun plek te leggen. We wilden er ook bagger overheen trekken met een paar baggerbeugels, maar dat ligt er in de buurt van het eiland vreemd genoeg helemaal niet. Komend seizoen zullen we een deel van het gemaaide riet op het eiland storten. Als dat vergaat, vormt het hopelijk voldoende nieuwe grond om het eilandje wat op te vullen.
• Verder heeft, met hulp van, twee van de oude insteekhaventjes weer volledig uitgebaggerd. Naast grote hoeveelheden bagger kwam daar ook de nodige rotzooi uit: een oude melkkan, delen van een boerenkar, stukken fiets, flessen, auto-onderdelen etc. Op de kade is vroeger van alles gedumpt. Ook op wat andere plaatsen heeftgebaggerd. Door de bagger over de landaanwinninkjes te gooien, kunnen er snel weer planten op gaan groeien, waardoor het geheel meteen een natuurlijk aanzicht krijgt.
• Natuurlijk werden de uitgelopen essen, elzen en wilgen op het gedeelte van de kade in de buurt van De Frankrijker waar we vorig seizoen geknot hadden, ‘gestikt’. Dat betekent dat van de vele uitlopers op een stobbe de meeste weer worden weggehaald. Een aantal mooie rechte takken blijven staan. Zo wordt voorkomen dat de boom veel energie gaat steken in inferieure stammen, hetgeen ten koste gaat van de kwaliteit van het hout. Een specialistenklusje, precies zoals de boeren de kade eeuwen lang hebben beheerd.
• Daarnaast werden twee hoge, dikke, oude wilgen, die waren gespaard bij de aanleg van het essenhakhout-bosje, alsnog gekapt. Die wilgen waren inmiddels dood gegaan. Dat is op zich niet zo erg (mooie spechtenbomen), maar deze twee stonden vlak langs de weg en leverden dus gevaar op voor het verkeer over het Spookverlaat. Op een vrijdag werden deze bomen door een paar vrijwilligers omgehaald en meteen in hompen gezaagd en afgevoerd naar de houtopslag. Weer zo’n drie kuub kloofhout er bij.
• Ook werd de parkeerplaats bij de vogelhut weer van nieuwe houtsnippers voorzien, evenals de twee snipperpaden (die naar de vogelhut en die naar de oerbrug).
• Op vrijdag 8 februari jl. werd de ooievaarspaal even gedeeltelijk gestreken, om de waterdoorlatendheid te vergroten. Al twee jaar hadden de Ooievaars pech met hun broedsels; wij vermoeden omdat er water in het nest bleef staan. Er is nu meer dan een kruiwagen plakkerige rotzooi van het nest afgehaald. Bij de schoonmaakactie werd ook een lijkje van een jonge Ooievaar in het nest gevonden. Vijf stoere knotters deden deze moeilijke en zware klus.
• De vrijdag daarop gingen zeven man in het bosje bij de vogelhut met motorzaag en handgereedschap te keer om wat meer licht te laten toetreden op de bodem. Een aantal wilgen was in de twaalf jaar na de aanplant wel heel erg hoog geworden. Daardoor krijgt de struweellaag weinig licht. Het is juist de bedoeling dat op die plaats veel struiken opkomen, om de vogelplas af te schermen van de bezoekers van de vogelhut en om te voorkomen dat men daar gaat lopen, waardoor de vogels van de plas worden gejaagd. Bovendien wordt de aanvliegroute voor grotere vogels naar de plas op deze wijze vergemakkelijkt. Dit klusje werd afgemaakt op de laatste knotdag.
• In een perceel jong bos langs het Spookverlaat, waarin veel eiken zijn aangeplant, zijn de mooiste exemplaren vrijgemaakt van concurrentie, door een aantal kleinere (vaak -bijna- dode) eiken, en verder wat essen en vlieren te verwijderen. Zo krijgen deze eiken een betere kans om tot volle wasdom te komen.
• In het midden van een perceel jong bos dat het dichtst bij Alphen is gelegen, is na alle regen van vorig jaar een moeras- en waterzone ontstaan. Dat perceel ligt laag en de bodem laat ter plaatse waarschijnlijk weinig water door. De daar aangeplante essen zijn massaal aan het afsterven; alleen de elzen, die beter tegen natte voeten kunnen, houden het vol. Die elzen hebben we daarom als vrijdagklus wat meer vrij gemaakt. Verder hebben we in het middendeel met twee motorzagen een flink gat in de bomenrijen gemaakt, om licht op de bodem toe te laten. De meestal al dode essen hebben we ter plaatse laten liggen. De begroeiing kan zich in dat deel spontaan gaan ontwikkelen. We zien wel wat op die kletsnatte bodem kan groeien; een spannend experiment.

• 

  Zo waren aan het eind van de ochtend van 15 maart 2008 weer alle klussen geklaard en konden we terugzien op een prachtig en gezellig knotseizoen. Die dag waren bijna alle vaste krachten aanwezig. We vierden mijn verjaardag met 24 knotters. De Zaagbek was voor deze gelegenheid versierd met slingers en vlaggetjes en bij aankomst werd er voor mij “Lang zal hij leven” gezongen. Ik kreeg zelfs cadeautjes. Marijke en Dinette hadden heerlijke cakejes gebakken voor bij de koffie. Mijn knotdag kon niet meer stuk.

Veel vaste krachten en veel vrijwilligers

We hadden dit seizoen gelukkig weer veel hulp. Tijdens de weer zeer succesvolle Natuurwerkdag, 3 november jl., hielpen naast 24 eigen knotters 25 extra vrijwilligers ons mee om wilgen op diverse plaatsen op de Kruiskade en in bosje-Vink van hun pruik te ontdoen. Die Natuurwerkdag is telkens weer een groot succes, we zien zelfs sommigen elk jaar opnieuw terugkomen.

De keer daarop kwamen 15 jongeren van een parochie een keer meehelpen een aantal wilgen op de Kruiskade te knotten.

De Lions kwamen twee keer helpen. Op 1 december jl. met vijf man, de tweede keer, op 16 februari jl., met maar liefst twaalf mensen. Deze groep kun je inmiddels om een boodschap sturen, omdat ze ons al zo veel eerder hebben bijgestaan. Daarom hebben zij ook meegewerkt aan de zwaardere klussen, zoals het omzagen van dikker essenhout.

Onder het motto “Je school kan de boom in” werd er de week van 21 januari jl. een project voor basisscholen in de buurt gehouden, waardoor 216 (!!) leerlingen kennis maakten met het knotten. Onder auspiciën van Watersnip natuuractiviteiten en Landschapsbeheer Zuid-Holland kwamen zij (zo’n anderhalf uur per klas) meehelpen op de Kruiskade, begeleid door een aantal van onze vaste knotters. Weer werden er wilgen onder handen genomen, en er werd meegewerkt aan het uitrijden van de houtsnippers.

Houtverkoop vanuit de Houtsnip

Ook de houtverkoop liep weer op rolletjes. Al in december was alles, in dit geval zo’n 60 kuub hout, weer uitverkocht, en was er zelfs al een paar kubieke meter nieuw geknot hout verkocht en afgeleverd. De tijdens het vorig seizoen aangeschafte kloofmachine bewees zijn nut; dit maakt het werk toch een stuk eenvoudiger en wat lichter.

Het was een natte zomer in 2007. Dat heeft er voor gezorgd dat het opgeslagen hout niet zo goed gedroogd was als in andere jaren. We willen de klanten echter een mooi product leveren: eerlijk, goed gedroogd, streekeigen hout. Daarom is dit seizoen naast de Zaagbek een houtopslag gebouwd.enhebben met wisselende hulpploegen in een aantal weken een prachtig bouwwerk opgericht, de Houtsnip, een bouwwerk met een oppervlakte van 50 m², waarin zo’n 80 kuub hout kan worden opgeslagen.

Op stap

We durfden ook nog buiten ons territorium te komen. Op 8 maart jl. was er voor het tweede jaar de Vrijwilligersdag, georganiseerd door Landschapsbeheer Zuid-Holland. Met maar liefst 16 knotters waren wij hierbij present. We hebben op het prachtige landgoed Keukenhof elzen gerooid, die spontaan en massaal tussen de aangeplante berken en eiken waren opgekomen. Zwaar werk! Na de hutspotmaaltijd kregen we nog een mooie excursie door de kasteeltuinen en in het kasteel aangeboden, en tot slot een borreltje en twee cadeautjes. Het was een zeer geslaagde dag.

En op zaterdag 5 april jl. werkten 10 VWG’ers mee met de knotploeg van IVN Nieuwkoop aan het verwijderen van opslag in de Nieuwkoopse plassen. Het weer zag er erg dreigend uit, maar de regen bleef beperkt tot de vaartocht heen en terug in de Natuurmonumentenboot. Het was erg leuk om in contact te komen met deze enthousiaste knotploeg. Tijdens de pauze en na afloop werden we ontzettend verwend met koffie, zoetigheden, punch, wijn, lekkere verse broodjes etc. Het was jammer dat, die dit leuke uitje voor ons georganiseerd had, er zelf niet bij kon zijn.

Mee knotten kan, lees meer over een ochtend knotten en kom eens kijken op een zaterdagochtend!