|
| Waadvogel |
Weidevogels horen bij Nederland, maar staan al geruime tijd onder druk. Het
meest duidelijk is dit te zien aan de grutto, die bij uitstek afhankelijk is
van de Nederlandse open graslanden als broed- en foerageergebied en dus kwetsbaar
is voor veranderingen in die gebieden. Nederland heeft een grote internationale
verantwoordelijkheid voor de grutto omdat ongeveer de helft van alle grutto's
ter wereld in Nederland broedt.
Met andere weidevogels beleefde de grutto in Nederland in de jaren 50 en 60
van de vorige eeuw zijn hoogtepunt. Vanaf de jaren 60 begon het graslandareaal
af te nemen vanwege verstedelijking en wegaanleg en in het overblijvende graslandareaal
werd de landbouw steeds intensiever. Ondanks speciaal hiervoor ontwikkelde instrumenten
voor de bescherming van weidevogels als de Relatienota en Programma Beheer is
de achteruitgang van de grutto blijven doorgaan. Volgens de Atlas van de Nederlandse
broedvogels zijn er rond 2000 nog 45.000 - 50.000 broedparen aanwezig, een halvering
in 10 jaar tijd.
De oorzaken van de achteruitgang van veel weidevogels zijn divers. De meeste
hebben te maken met de afname van oppervlakte en kwaliteit van geschikt broedgebied.
Door verstedelijking en aanleg van wegen en recreatiebosjes is het geschikte
broedgebied van weidevogels de afgelopen tijd kleiner geworden. De voortdurende
claim op landbouwgronden voor bedrijfsactiviteiten en woningbouw bedreigt de
voor weidevogels noodszakelijke rust en openheid verder;
Intensieve landbouw is een van de hoofdoorzaken van de achteruitgang. De boeren
bewerken de weilanden steeds intensiever. Meer bemesting zorgt voor snellere
grasgroei. Het gras kan daardoor al vroeg gemaaid worden hetgeen met steeds
snellere en grotere maaimachines gebeurd. Te vroeg en te snel en te grootschalig
voor weidevogels. Veel nesten worden vernield en jongen gedood. Onvoldoende
jonge grutto's groeien op om de populatie op peil te houden.
Het waterpeil is in veel gebieden gedaald. Grutto's hebben met hun lange snavels
behoefte aan een vochtige grond met een relatief hoog waterpeil. Verlaging van
het peil zorgt er voor dat grutto's niet voldoende bij het voedsel, wurmen,
kunnen komen.
Predatie is een natuurlijk gegeven met tot op zekere hoogte een negatieve invloed
op behoud en herstel van de populatie weidevogels. Er is veel door emotie gevoede
discussie over predatie door vossen, katten en kraaien. Om de discussie over
de gevolgen van predatie te voorzien van een goede onderbouwing is in 2000 in
opdracht van Landschapsbeheer Nederland begonnen met het uitgebreide onderzoek
'Weidevogels en Predatie'. Vogelbescherming is een van de financiers van dit
onderzoek.
Zowel in het beleid als in het beheer en onderzoek is er aandacht nodig voor weidevogels en met name de grutto. Voor de huidige gruttokerngebieden is een beleid nodig dat de openheid garandeert en de kwaliteit als broedgebied voor de grutto optimaliseert. Het rijk en de weidevogelprovincies moeten een ambitie formuleren voor wat ze in deze gebieden voor weidevogels willen bereiken. De hervorming van het Europese Landbouwbeleid moet aangegrepen worden om meer mogelijkheden te creëren voor agrarisch natuurbeheer waarvan weidevogels profiteren. De instrumenten zijn bekend, maar deze kunnen beter worden gebruikt.
 |
| Grutto's op het eilandje voor de Amaliahut (Spookverlaat) |
Duidelijk is geworden, dat de reproductie met name in boerenland, waar het grootste deel van de gruttopopulatie broedt, te gering is om de populatie in stand te houden. Ook in een deel van de weidevogelreservaten is de grutto in de problemen geraakt. De oplossing zal hier in het beheer en door meer samenwerking tussen reservaatbeheerders en boeren moeten worden gevonden. Er is behoefte aan een gebiedsmozaïek van op verschillende momenten gemaaid grasland een aantal maaitrappen in mei en juni (met name een groter percentage in juni gemaaid land), dat op gebiedsniveau op elkaar is afgestemd. Bij het beheer zal meer moeten worden gelet op de effectiviteit van het beheer. Uit eigen onderzoek van Vogelbescherming Nederland blijkt, dat de vergoedingen in het kader van de Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer niet goed passen op optimaal gruttobeheer. Daardoor zijn boeren minder goed instaat optimaal beheer voor grutto's en andere weidevogels uit te voeren. De regeling is echter op eenvoudige wijze te repareren.
De vele weidevogelvrijwilligers spelen een belangrijke rol bij de bescherming van weidevogels. Naast het markeren van nesten kunnen zij ook in de kuikenfase een belangrijke rol spelen door voor het maaien aan te geven in welke percelen de weidevogels vooral aanwezig zijn. Door zogenaamde "vluchtheuvels" te laten staan is maatwerk voor weidevogels te leveren.
Samen met BoerenNatuur Nederland, Landschapsbeheer Nederland organiseert Vogelbescherming
het project Nederland-Gruttoland. In dit project laten 53 'gruttoboerderijen'
zien hoe met mozaïekbeheer een gruttovriendelijk modern boerenbedrijf mogelijk
is. Dit door de Nationale Postcode Loterij gefinancierde project dient als voorbeeld
voor de overheid en voor andere boerenbedrijven. Mede aan de hand van dit project
willen de betrokken organisaties de overheid laten zien hoe een voor weidevogels
effectief agrarisch natuurbeheer er uit moet komen te zien.